Milli savaş uçağı için teknoloji seferberliği
Milli Muharip Uçak (MMU) için ihtiyaç duyulan motor,
iklimlendirme sistemi, iniş takımı, aviyonik, aktüatör, kanopi, radar, yazılım,
sensör, merkezi bilgisayar ve güç dağıtım sistemi gibi alt sistemler için
birçok firma çalışma yürütüyor.
Türk Havacılık ve
Uzay Sanayii AŞ (TUSAŞ) Genel Müdürü Temel Kotil, 3'üncü Verimlilik ve
Teknoloji Fuarı'nda yaptığı açıklamada, MMU Projesi'nin ilerlediğini, 18 Mart
2023'te aviyoniklerin, kontrol ve hidrolik sistemlerin yer aldığı prototipin
ilk kez motor çalıştıracağını ve yer testlerine başlanacağını söyledi.
Proje için "çok
sıkı" bir takvim yaptıklarını ve bunu takip ettiklerini dile getiren
Kotil, proje kapsamında hem kendilerinin öğrendiği hem öğrettikleri bir süreç
yürüttüklerini belirtti.
Kotil, projede görev alan mühendis sayısının 1000'e ulaştığı
bilgisini vererek, şirketteki toplam mühendis sayısının ise 4 bini geçtiğini
kaydetti.
"Gizli proje olduğu için özel bir hangar"
MMU için hazırlanan hangarın bu yıl biteceğini ifade
eden Kotil, şöyle konuştu:
"Gizli proje olduğu için özel bir hangar. Mühendislik
binasıyla iç içe olacak. Dışarıdan izole, kendi iletişim altyapısı, yüksek
hesaplamalı bilgisayarları bulunan bir yapı olacak. Rüzgar tünelimiz 2022
sonunda devreye girecek. Bizim için, Türkiye için, ülkenin bekası için en
önemli proje 5'inci nesil savaş uçağı. Bu
nedenle titizlikle çalışıyoruz. İş yoğunluğumuz bizi 'öldürüyor' ama iş
yoğunluğundan dolayı ürettiğimiz sinerji bütün problemleri rahatlatıyor."
Projeler birbirini destekliyor
Hürjet'in de 2022 sonunda uçacağına dikkati çeken
Kotil, bu uçağın yer testlerinin yapılacağı sistemin MMU testlerini
kolaylaştıracağını, Gökbey helikopterinin tam ölçekli yorulma test altyapısının
da önce Hürjet, sonrasında MMU için kullanılacağını bildirdi.
Temel Kotil, "Bütün
projelerimiz birbirine destek veriyor. Aksungur'da elde edilen uçuş kontrol
sistemi, F-16'da öğrendiğimiz uçuşla ilgili tecrübelerimiz MMU'da kullanılacak. Her bir proje zorluk getirse
bile birbirine destek olduğu için kolaylık da sağlıyor."
değerlendirmesinde bulundu.
"2022'de uçağı gösteririz"
MMU'nun parçalarının üretiminin 2022 sonuna kadar
tamamlanacağını belirten Kotil, şunları söyledi:
"2022'de uçağı gösteririz. Şu anda parça üretimi başladı.
MMU'nun en önemli parçası motorları tutan 5 metreye 3 metre titanyumdan
parçalar. İmalatı en zor parça bu. İmalat konusunda biz çok iyiyiz. F-35'in
orta gövdesini yapıyoruz, imalat açısından bundan kolay bir proje değil.
İmalatta sıkıntı yaşamayacağımızı düşünüyoruz. Buna rağmen ekstra tedbirlerle
gidiyoruz. Motor çalıştırmadaki 18 Mart 2023 hedefini tutturmak bizim için çok
değerli."
20 bin parça için görev
dağılımı
Temel Kotil, MMU'nun 20 bin parçadan oluştuğuna
işaret ederek, başlangıçta hazır motor kullanılacağını daha sonra TRMotor
tarafından geliştirilecek motorun uçağa entegre edileceğini aktardı.
İnişte ortaya çıkan kuvvetle 60 tona ulaşacak yükü
taşıyacak iniş takımlarını geliştirip üretmek için bir ortaklık
oluşturduklarını ifade eden Kotil, "Altınay,
TUSAŞ ve bir İtalyan şirketiyle kurdumuz ortaklığımız var. İtalyan şirket aynı
zamanda Altınay ile birlikte Hürjet'in iniş takımlarını yapıyor. Türkiye burada
iniş takımı yeteneği kazanmış oldu." dedi.
"Kim ne yapmak istiyorsa
iş veriyoruz"
İklimlendirme sistemi için Türk firmalarıyla ortak
şirket kurulduğunu ve bu ihtiyacın yerli imkanlarla karşılanacağını vurgulayan
Kotil, şunları kaydetti:
"Aviyonikleri, bilgisayar donanımlarıyla ilgili
ASELSAN'ımız var, yazılımıyla ilgili HAVELSAN'ımız var, TUSAŞ'ın kendi yazılım ekibi var. Savaş uçaklarında kanatların,
kontrol yüzeylerinin hareketlerini sağlayan aktüatörleri TUSAŞ, Altınay ve bir Ukrayna firmasının kurduğu ortaklık yapıyor. Kokpiti
saran saydam kanopiyi yerli olarak üretmek için çalışıyoruz. Uçağın burnunda
çok etkili bir radar var. Bu görevi ASELSAN'a verdik, yapıyor.
Uçak üzerinde sensörler, algılayıcılar var, ASELSAN'a,
HAVELSAN'a verdik. Merkez bilgisayarları TÜBİTAK BİLGEM yapıyor. Güç dağıtım
sistemini Pavotek geliştiriyor. Bu uçakta Türkiye'deki bütün kabiliyetleri
devreye almış durumdayız. Savaş uçağı yapmak demek, katkı verebilecek tüm
unsurları devreye almak anlamına geliyor. Kim ne yapmak istiyorsa iş
veriyoruz. TUSAŞ'ın buradaki ana rolü tasarım, geometriyi bitirmek.
Dış geometri bitti, kontrol yüzeyleri bitti, şimdi yapısal
iskeleti, şekillendirmeyi yapıyoruz. Bunu bizden başkası yapamaz. Bunun içine
giydireceğimiz bütün ekipmanları bize başkaları yapıyor. Bunların yerli ve
milli olması gerekiyor. Savaş uçağı demek, yerli ve milli demek oluyor. A'dan
Z'ye motor dahil her şey zamanı geldiğinde yerli ve milli olacak. Bu nedenle
Türk firmalarını olabildiğince projeye dahil ediyoruz, kontrat veriyoruz.
'Yapabilecek kim varsa gelsin' diyoruz."
"Bu uçakla Türkiye savaş
uçağı üretebilen ülkeler arasına giriyor"
Temel Kotil, projedeki insan kaynağını da artırmayı
sürdüreceklerini, MMU için 3 bin mühendis istihdam etmeyi planladıklarını
söyledi. Kotil, "Bu bir maraton, bu
uçakla Türkiye savaş uçağı üretebilen ülkeler arasına giriyor. Gençlerin bu
heyecana ortak olmasını istiyoruz. Gelin, bizimle çalışın, bir tarafından
dokunun." diye konuştu.
Kaynak: AA, TRT Haber
Kod ÇeviriciKod Çevirici EmojilerEmojiler