Yazar: Hamza Aslan
Kan insan için hayati değeri olan bir sıvı, ihtiyaç
halinde nereden bulunur? Bu sorunun tek bir cevabı var. İnsanlar kan bağışlarsa,
kan verirse bu hayati sıvının hayat kurtaracağı malumdur. Kan bağışının önemi ve faydaları nelerdir ? Bu konuyu irdeleyelim.
Kan
Nedir? Kan Bağışı Neden Önemlidir?
İnsan vücudunda kardiyovasküler sistemde bulunan, hayati
öneme haiz kırmızı renkli, hücre ve plazmalardan oluşan sıvıya kan denir.
Normal bir insanda yaklaşık olarak 5-6 litre kan bulunur. Bununda bir kısmı
yani %50-60’ı plazma denilen sıvıdan, diğer kısmı hücredir. Kan vücut
içerisinde dokular ve akciğerler arasında oksijen , karbondioksit alış,
verişini sağlar. Hatta besinlerin taşıma görevini de yapar, dokulara ulaşımı
sağlar. Ayrıca hormonları gerekli doku ve bölgeyede ulaştırır. Besinleri
ulaştırırken, vücudun toksik ve toksinlerin atılımını da yapar. Bütün bunları
kanda bulunan alyuvarlar yapar. Kanda alyuvarlardan başka bulunan akyuvarlar ne
yapar? Akyuvarlarda vücutta bulunan mikroplarla mücadeleyi, kanser hücreleri ve
yabancı maddelere karşı korur.
Günümüzde bilim adamlarının üzerinde çalıştığı bir konuda yapay kan yapmak, ancak bu
çalışmalardan sonuçlar olumsuzdur. Bu nedenle kana ihtiyaç duyulduğunda temin
edilecek tek kaynak insandır.
Kan
bağışı nedir ve Nerelerden Yapılır?
Kan bağışı, birazda gönüllülük esasına dayanır. Kan
merkezlerine bireylerin gönüllü olarak uygun lukları denetlenerek kan alınma
işlemine kan bağışı denir. Ülkemizde kan bağışı konusu ile ilgilenen ilgili
birimler sağlık bakanlığı, kızılay, sgk ve üniversite hastanelerine bağlı kan
merkezleridir. Bu birimler arasında kan bağışı konusunda Kızılay’ın çalışmaları
daha ilerdedir. Türkiyenin genel kan ihtiyacının yaklaşık %82‘sini kızılay karşılar.
Ülkemizde
Kan Bağışında Durum Nasıl?
Türkiyede kan bulunamadığı için yüzlerce insanın öldüğünü
biliyor muydunuz? Bir kaza sonrası ya da bir hastalık sonucu kan ihtiyacı
ortaya çıkmaktadır. Yapılan istatistiklere göre her dört saniyede, bir ünite
kan ihtiyacı hasıl olmaktadır. Bir kişinin yapacağı kan bağışı üçbin kişinin hayatını
kurtarmaktadır. Genell eme olarak yapılan hesapta beş bağışcı bir dakikalık
ihtiyaca denk gelmektedir. Ama ne yazık ki kan bağışı konusunda ülkemizde bir
duyarsızlık mevcuttur. Nüfusa göre düşündüğümüzde ülkemizin kan ihtiyacında en
fazla bağışı askerler yapmakta olup, % 35 ni karşılar. Sivil bağış oranı %1
dir. Ancak Avrupa ülkelerinde bu oran %5 dir. Kan verme, kan bağışındaki
duyarsızlık, isteksizlik neden kaynaklanmaktadır. Bu durum araştırıldığında
yanlış bilgi, yanlış düşünce ortaya çıkmaktadır. Halkımızın kan vermenin
kansızlığa sebep olacağı düşüncesinin
olduğunu müşahade ettik.İnsan vücudunda mevcıt olan kan’ın 6000 ml olduğunu
düşündüğümüzde bir ünite kanda 450ml ise
kansızlık riskinin olmadığı, vücüdun derhal kendini yenilemesi ayrı bir
durumdur. Kızılayın kan bağışı ile ilgili yaptığı kampanyalar işe yaramaktadır.
Bu konuda teşvik edici ciddi çalışmaları vardır. Örnek verecek olursak, sürekli
kan veren, kan bağışını bir düzenli yapanlara madalya ve plaket ile
ödüllendirmektedir. Bunun sırasını açıklarsak on bağış yapan bronz, yirmibeş
bağış yapana gümüş, otuzbeş bağış yapana altın madalya verilir. Ve dahi kırk
bağış yapanda plaket alır.
Kan
Bağışının Faydaları Nelerdir?
Kan vermek aslında insana gençlik aşısı gibidir. Vücuttan
eksilen kan’ın yerine yenisinin yapımına hemen başlanacaktır. Yenisinin yapımı
demek hücrelerin yenilenmesi ile sonuçlanacaktır. Hücre yenilenmesi vücuda
zindelik verecektir. Ayrıca kalp krizi riskini % 90 azaltır. Kan verince
kandaki yüksek yağ oranı azalır. Kan vermenin baş ağrısına, strese,yüksek
tansiyona, kolesterole iyi geldiğini de söyleyelim. Kan vermek, kemik
iliğininde yağlanmasını önler. Kan vermek şeker düzeyine iyi geldiği, dengede
tuttuğunu belirtmeliyiz. Kan vermenin bir faydasıda karaciğer, akciğer, kalın
bağırsak gibi bazı kanser türlerini risk olmaktan çıkardığı tespit edilmiştir.
Dinimizde de sıhhat için kan aldırmanın caiz olduğu
bununla ilgili hadis-i şerifler vardır. Kan aldırmaya hacamat denirdi. “
Hacamat bir çok hastalığa şifadır.Aman hacamat olun.” Görüldüğü gibi hacamatta vücuttan dışarı kan
akıtılmaktadır. Kan vermenin insana sıhhat vereceği dinimizde de işaret edilmektedir.
Kan verildiğinde kan’ın analizi yapılacağından bir yerde bir hastalık açısında
tarama yapılmış olmaktadır. Kan grubunu bilmiyorsanız ücretsiz öğrenme imkanı
da olmaktadır. Kan bağışında bulunanların, kan ihtiyacı durumunda kendisinin
dışında kan sigorta kartı sayesinde soy adınızı taşıyan yakınlarınız için
öncelik durumu vardır. Kan bağışı yapmanın, bir insanını hayatını kurtardığınızı
düşününce insana psikoljik yönden iyi
gelecektir.
Kimler
Kan Bağışı Yapar?
Kan verecek olanlar 50 kilo üzeri 18-65 yaş arası
sağlıklı olan her birey yılda birden fazla bağışta bulunabilir. Esasında erkekler
90 günde bir dolayısıyla yılda 4 kez kan verebilir. Kadınların durumu biraz
farklı olmakla beraber 120günde bir yani yılda 3 defa kan verebilirler. En
önemlisi kan vermeden 12 saat önce ilaç ve alkol almamış olmak gerekir.
Kimler
Kan Bağışı Yapamaz?
Biraz vücutta ateş başlamış olan yani 37,5 C den yüksek
olanlar, uyuştucu bağımlısı olanlar, kalp krizi geçirenler, nabzı çok düşük
olan ve çok yüksek olanlar, alkolik olan, doku ve organ nakli yaptıranlar,
soğuk algınlığı geçirenler hastalık geçmeden veremezler. Ayrıca daha önce kan bağışı yapmış
olanlariçin ikinci bağışı yapmak için 90 gün geçmesi gerekir.
Kan
Bağışı Nasıl Yapılır?
Kan vermeyi gözünüzde büyütmeyin. Kan merkezine
gittiğinizde girişten itibaren kan verme
işi 30 dakikanızı alacaktır. Kan merkezinde size sorulacak sorulara cevap
vermeniz gerekecek.alttaki formu doldurduktan sonra, bu bilgilerin gizli
tutulacağını biliniz.Görevli doktor ve hemşireye çekinmeden sorularınızı
sorabilirsiniz. Alınan kan örneği incelenir, uygunsa özel tasarlanmış
yataklarda, hijyenik ve steril malzemelerle kan alma işlemi yapılır. Kan verme
işleminden sonra yiyecek ikram edilir. Kan verme işlemi 8 dakikada biter.
Kolunuzdaki iğne yerine pamukla yapacağınız baskı o bölgede morarma ve şişmeyi
önler.
Kan
Bağışından Sonra Yapılması Gerekenler
Kan verdikten sonra dikkat etmeniz gereken hemen ayağa
kalkmayın yaklaşık on, onbeş dakika oturun, dinlenin.Sigara içiyorsanız 30
dakika içmeyin. Kan verdiğiniz kolunuzla ağır bir şey kaldırmayın. Kan verdikten
sonra vücutta sıvı kaybı olduğundan bol su, meyve suyu gibi sıvı şeyler
tüketilmelidir.Sauna, spor gibi etkinlikleri yapmamak lazımdır. Meslek grubu
özel olan pilot, tehlikeli makine operatörleri, ticari araç şöförleri 24 saat
istirahat etmelidir.
Bağışlanan
Kanlar Nasıl Kullanılır?
Toplanan kanlar hemen kullanılmaz. Titiz bir şekilde test
edilir sonra gruplandırılıp, kullanım amacına göre alyuvar, akyuvar, trombosit
olarak ayrılabilir. Plazma kısmıda atılmayıp değerlendirilir. Yani bağışlanan
kan en küçük damlasına kadar değerlendirilir. İşlenen kullanıma hazır kan
ürünleri uygun şekilde depolanarak talebe göre verilir. Önemli bir hususu
belirtmeden geçemeyeceğiz: verdiğiniz kan hastalara ulaştığında size cep
telefonunuzdan teşekkür mesajı gelir. Bu davranış aslında kan veren için psikolojik
açıdan verdiği kan’ın can kurtarması, işe yaraması mutluluğa sebep olacaktır.
Kan bağışının önemi ve faydaları anlaşıldığına göre haydi bir ünite kan ver
üçbin hayat kurtulsun.
Kod ÇeviriciKod Çevirici EmojilerEmojiler