Yapay zeka derken teknolojinin girmediği alan kalmadı.Teknoloji sayesinde 3D biyoyazıcıyla tıp alanında yapay organ üretilerek insanlığın hizmetine kullanılması Kur’anı kerimden bir ayeti şerifi aklımıza getiriyor:
“Eğer bir kimse bir insanı öldürürse, bütün
insanlığı öldürmüş gibidir; ve bir kimse bir hayat kurtarırsa, bütün insanlığı
kurtarmış gibi olur.” (Maide, 5/32) Doktorlarımız insanların hayatlarını
kurtarmakla ne kadar kutsal bir iş yaptıklarını bilmek gerekir.
Türkiye Gazetesinde Ömer Temür’ün yazılarını her
zaman ilgiyle ve severek takip ederim. Yapay organı Türk bir doktorun üretmiş olması,
yerli ve milli olan her faaliyete olan desteğimizden dolayı bu güzel faaliyeti yazma ihtiyacı duyduk. 2014 yılında 3D yazıcıdan aort damar üreten Sabancı Üniversitesi öğretim
üyesi Bahattin Koç'un çalışmaları doludizgin devam etmektedir. Şeker hastalarının
en büyük sıkıntısı, muzdarip olduğu durum yaraların geç iyileşmesidir. Bu
sıkıntıyı çözmek için yaptığı çalışmalardan biyoyazıcıdan çıkardığı yara bandı
işe yaramış, yaralar kısa sürede iyi olduğu gözlenmiştir. Türkiye Gazetesinde Ömer Temür’ün yaptığı
röportajdan, onunda hoş görüsüne sığınarak biraz nakledelim:
Ömer Temür
. Hatırlıyorum da 2014’te yazıcıdan aort
damarı ürettiğinizde büyük ses getirmiştiniz. O çalışma hangi aşamada?
“Eğer yapay organ yapmak istiyorsanız önce damar
yapısından başlamanız gerekiyor. Yani damar olmayan organlar bir işe yaramaz.
Kılcal damarlara kadar yapılması gerekiyor. Bizde çalışmalarımıza damardan
başladık. Dünyada ilk defa aort damarını yapay olarak üretimini
gerçekleştirdik.”
.
Gerçek bir damardan mı bahsediyoruz?
“Damar dememiz için tüm fonksiyonların olması lazım. Kasılıp
gevşemesi, mukavemetli olması gibi Henüz nakil aşamasında değil. Çünkü yapay
organ üretimi çok karmaşık ve zor bir süreç. Ben bunu kendi çocuğuma
takamayacak durumdaysam başkasının da kullanmasını istemem. Bir ilacın
geliştirilmesi bile 20 yılı bulabiliyor. Suni organlar da aynı şekilde.
İnsanların beklentileri bu anlamda fazla ama biraz uzun yıllar alacak. “
.
Hücre bu işin neresinde
“ Diğer yazıcılarda plastik metal kullanıyorsunuz. Biyoyazıcılarda
ise malzemenin içerisine hücre koymanız gerekiyor. Hastalardan birden farklı
metotla hastalardan hücre alıyoruz. Eğer aort damarı yapacaksak biyopsi ile
hastanın damarından küçük parça alıyoruz. Kök hücreden deri hatta yağ
dokusundan bile alabiliyoruz. Laboratuar ortamında bunları çoğaltarak
biyomürekkep üretiyoruz. Biyomürekkebi kartuşa koyarak basıma hazır hale
getiriyoruz. Yapay organda insanın kendi hücresini kullandığımız için reddetme
gibi bir durum olmuyor. “
Sıradaki
projeniz nedir?
“Yapay kemik ve yara bandı benzeri yara örgüsü projemiz
var. Kemiği üretmek daha kolay. Çünkü en büyük fonksiyonu vücudun dayanak
noktası olması, Manchester Üniversitesi ile ortak çalışma yürütüyoruz. Dört
yıllık bir çalışma. “
.
Hangi alanlarda kullanılacak.
“ Suriyeli çocuklar var mesela. Savaşlarda kemik
kayıpları oluşabiliyor. Özellikle savaş zamanlarında tıbbı materyale ulaşmak
çok zor. Üç boyutlu yazıcılar bunun için çözüm olabilir.”
. Protez
tarihe mi karışıyor?
“Kemik kaybı olanlar için ideal bir çözüm. Kemik kaybı 30
cm’nin üzerinde ise demirlerle kıskaca alıp pimlerle kemiği yavaş, yavaş
uzatmaya çalışıyorlar. Bu çocuklar için büyük sorun. Yetişkinler
kabullenebiliyor ama çocukların böyle bir şeyi kabullenmesi zor oluyor. Ayrıca
enfeksiyon kapma riski de var. Biz lego gibi bir yapı yarıyoruz.. Cerrah onları
hızlı bir şekilde birleştiriyor. Gözenekli bir yapı içerisine kemik çimentosu
malzemesi koyup ve kemiğin hızlı şekilde büyümesini sağlıyor. Çocuk büyüdükçe o
da büyüyor. Maliyeti çok düşük 4 yıllık bir proje”
En
büyük hayaliniz nedir?
“Böbrek
olsun karaciğer olsun onları yapmayı tercih ederim. Böbreğin bir şekilde çaresi
var ama karaciğerin çaresi yok. En büyük hayalim karaciğer yapmak henüz proje
yok ama bu alanda çalışma yapmak istiyorum.” (Ömer
Temür, yapay organın Türk babası,Türkiye Gazetesi, 3 Nisan 2018)
Bu müthiş projelerin mimari, Yapay Organın Türk babası Prof. Dr. Bahattin Koç 1993 yılında İstanbul
Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümünden mezun oldu. North Carolina
State University’den İmalat Mühendisliği(Endüstri Mühendisliği) bölümünden
yüksek lisans ve doktora yaptı. 2001-2011 yılları arasında State University of
New York at Buffalo da öğretim üyesi olarak çalıştı. 2010 Yılında aynı
üniversiteden doçent unvanını aldı. 2010 yılından bu yana Sabancı Üniversitesi
Nanoteknoloji Uygulama ve Araştırma (SUNUM) merkezinde görev yapan koç üç
boyutlu doku tasarımı ve yapay organ üretimi, eklemeli imalat, 3D yazıcılar,
nano-mikro üretim ve bilgisayar destekli tasarım konusunda çalışmalar yapıyor.
Yapay aort damarlarıyla belgesel programı BBC Horizon programına konuk olan Koç
Elginkan Vakfı, Türk kalp Vakfı, UB Stor İnvertor ve UB Rifler gibi çok sayıda
ödülün de sahibi olması hasebiyle böyle parlak projelere imza atan bilim adamlarımızı
desteklememiz gerekiyor. 2023, 2053, 2071 hedeflerine ulaşabilmek için AR-GE
çalışmalarına önem veren bir devletimiz var iken Türkiyenin bu hedeflere
ulaşması içten bile değil olduğunu düşünüyorum.
Kod ÇeviriciKod Çevirici EmojilerEmojiler